Χτίζοντας μια σύγχρονη σχολική κοινότητα

Ένας σημαντικός τομέας της ανθρώπινης δραστηριότητας που συνδέεται με την ψυχική υγεία είναι η εκπαίδευση. Εκπαίδευση δεν σημαίνει μόνο μεταφορά γνώσεων, μαθημάτων, εξειδίκευση σε έναν τομέα και κατάκτηση ενός πτυχίου με στόχο την επαγγελματική αποκατάσταση. Εκπαίδευση σημαίνει ένα σύνολο που αλληλεπιδρά, όπως είναι η σχολική κοινότητα, που αποτελεί τη βάση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Η εκπαιδευτική διαδικασία συνιστά με κάποιο τρόπο τη διαδικασία αυτογνωσίας και απελευθέρωσης του ατόμου στο πλαίσιο της σχολικής κοινότητας, η οποία αποτελεί το κύτταρο της κάθε τοπικής κοινωνίας τροφοδοτώντας η μία την άλλη. Έτσι και ο παιδαγωγός – μαθητής και ο μαθητής – παιδαγωγός είναι και οι δύο υποκείμενα γνώσης μπροστά στα προς γνώση αντικείμενα.

Ο μαθητής από τα πρώτα σχολικά χρόνια στο νηπιαγωγείο αρχίζει να μαθαίνει να ζει μαζί με άλλους εκτός του οικογενειακού πλαισίου. Μαθαίνει μέσα από το παιχνίδι να γνωρίζει τον εαυτό του και άλλα άγνωστα άτομα. Μαθαίνει τρόπους να σχετίζεται μαζί τους, να αντιλαμβάνεται τα όρια στις σχέσεις, να βιώνει συναισθήματα πέρα από τα ασφαλή που γνώριζε μέχρι τότε εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος. Αποκτά εμπειρίες πρωτόγνωρες. Εδώ μαθαίνει την αγάπη, τη φιλία και αργότερα στις μεγαλύτερες τάξεις τα πρώτα σκιρτήματα. Εδώ σμιλεύεται ο νέος πολίτης ο οποίος σύντομα θα συμβάλει με την συμπεριφορά του στη διαμόρφωση της σύγχρονης κοινωνίας. Δεν ανατρέφεται ένα παιδί μόνον από τους γονείς του και το στενό ή ευρύτερο οικογενειακό του περιβάλλον. Στην ανατροφή του συμβάλει και η σχολική κοινότητα. Ο εκπαιδευτικός που θα δείξει στοργή σε δύσκολες προσωπικές στιγμές, θα τον κατευθύνει, θα του μάθει τα όρια όταν θα του δείξει τις ικανότητές του, θα τον επιβραβεύσει για τις αρετές του.

Το σχολείο είναι ένας ζωντανός οργανισμός, αποτελεί μια κοινότητα που διαδραματίζονται θεατρικές πράξεις στη δημόσια σκηνή του. Εκεί το παιδί-μαθητής θα εκτεθεί. Εδώ δημιουργούνται οι πιο δυνατές φιλίες οι οποίες θα αποτελέσουν τα μοτίβα για τις επόμενες που θα έρθουν. Το παιδί αποκτά βαθιές εμπειρίες οι οποίες συμβάλλουν στη διαμόρφωση του ψυχισμού και του χαρακτήρα του. Το σχολείο αποτελεί μια δεύτερη οικογένεια.

Μέχρι πρόσφατα η ιδέα της παραδοχής της ύπαρξης ή και εκδήλωσης μια ψυχικής νόσου στις μικρές ηλικίες ήταν σχεδόν απαγορευτική και αποτελούσε ακόμα μέχρι και «ταμπού» για τις κοινωνίες. Σήμερα τα επίσημα διαγνωστικά κριτήρια (WOH, DSM) συμπεριλαμβάνουν στις ψυχικές διαταραχές (π.χ. παιδική κατάθλιψη) και ηλικίες 6-12 χρόνων.

Όπως κάθε δομημένο πλαίσιο, το σχολείο έχει κανόνες, απαιτήσεις, αποτελεί πεδίο κοινωνικής έκθεσης, όπου μπορεί να εκδηλωθούν συμπτώματα, που ίσως κρύβουν μια ψυχική διαταραχή ή άλλες συμπεριφορές που χρειάζονται ιδιαίτερη φροντίδα. Τα συμπτώματα αυτά πολλές φορές αδυνατεί να αναγνωρίσει και η ίδια η οικογένεια. Η σχολική κοινότητα ως ένας ζωντανός οργανισμός που αποτελείται από σύνολα ομάδων οι οποίες αλληλεπιδρούν η μία με την άλλη και εμπλέκονται άμεσα ή έμμεσα στην αντιμετώπιση τέτοιων περιστατικών. Πολλές φορές η διαδικασία αντιμετώπισης είναι χρονοβόρα με αποτέλεσμα η υποστήριξη να είναι ελλιπής και να επαφίεται στις φιλότιμες προσπάθειες του κάθε εκπαιδευτικού της τάξης, ο οποίος πολλές φορές δεν έχει και τις απαιτούμενες ειδικές γνώσεις για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα. Παράλληλα η ενεργή συμμετοχή και εμπλοκή της οικογένειας στη διαχείριση του προβλήματος παίζει καθοριστικό ρόλο.

Στο πλαίσιο των τομεοποιημένων προγραμμάτων μας σχετικά με θέματα προαγωγής της ψυχικής υγείας, ευζωίας, ευαισθητοποίησης και αποστιγματισμού των ψυχικών ασθενειών, η σχολική κοινότητα μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο. Καταρχάς να λάβει η ίδια το όφελος και στη συνέχεια να συμβάλλει στους στόχους αυτούς ως ένας ζωντανός φορέας μέσα από την αλληλεπίδραση με την ευρύτερη κοινότητα.

Γεγονότα όπως η πανδημία, η οικονομική ανασφάλεια, οι εύθραυστες ενδοοικογενειακές και κοινωνικές σχέσεις, αναδύουν αισθήματα ανασφάλειας και φόβου με αποτέλεσμα να εκδηλώνεται ένα κύμα βίας, ο αντίκτυπος του οποίου φτάνει ακόμα και μέσα στην σχολική κοινότητα. Η τελευταία ως ένα αντιπροσωπευτικό και πυρηνικό δείγμα της κοινωνίας βρίσκεται πάντα στην πρώτη γραμμή και ανάλογα φαινόμενα εκδηλώνονται άμεσα στους κόλπους της. Αδύναμοι και ανίσχυροι, η εκπαιδευτική κοινότητα και οι σύλλογοι γονέων, μην έχοντας την κατάλληλη επιπρόσθετη εκπαίδευση, τις ανάλογες γνώσεις και την υποστήριξη, παραμένουν αβοήθητοι στο έλεος των γεγονότων.

Επιλέχτηκε η μέθοδος της «Mη Βίαιης Επικοινωνίας» του Marshall Rosenberg, για την διαχείριση κρίσεων, η μέθοδος της «Μη Κατευθυντικότητας» του Michel Lobrot για τη διευκόλυνση της συνεργασίας και της συναναστροφής, καθώς και η ανάδειξη αξιών ζωής όπως αυτές ορίζονται από την Diana Tilman.

Η NDI (Παρεμβαίνουσα μη κατευθυντική μέθοδος) είναι μια μέθοδος ψυχοθεραπείας, συμβουλευτικής, παιδαγωγικής και εμψύχωσης ομάδων. Στο σύνολό της συνιστά τη φιλοσοφία του ανθρώπου και των σχέσεών του, την αντίληψη και τη στάση ζωής που βασίζεται στη δύναμη των βιωμάτων, των συγκινήσεων και των επιθυμιών, όπως και στο σεβασμό της αυτονομίας και της ελευθερίας του καθενός, ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου, προσωπικών και κοινωνικών χαρακτηριστικών και ιδιαιτεροτήτων, μέσα σε σχέσεις επικοινωνίας, προσωπικής εμπλοκής, συνάντησης και αλληλεπίδρασης.

Η «Μη Βίαιη Επικοινωνία» είναι μια διαδικασία που μας βοηθά να απελευθερωθούμε συναισθηματικά και να απολαύσουμε τις σχέσεις μας με τους άλλους και τον εαυτό μας. Η «Γλώσσα της Μη Βίαιης Επικοινωνίας» είναι μια νέα γλώσσα που μας δίνει τη δυνατότητα να οικοδομήσουμε ουσιαστικές και ισορροπημένες σχέσεις και έτσι να αλλάξουμε τη δυναμική της συνύπαρξης με τους γύρω μας.

Το διεθνές εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Αξίες Ζωής στην Εκπαίδευση» (Living Values Education Program), προέκυψε από την ανάγκη να μειωθεί η αρνητική επίδραση στα παιδιά από την αυξανόμενη βία, τα κοινωνικά προβλήματα και την έλλειψη σεβασμού προς άλλους και το φυσικό περιβάλλον. Μέσα από ιστορίες, συζήτηση, δραστηριότητες και παιχνίδια, τα παιδιά έρχονται σε επαφή με αξίες ζωής όπως την ειρήνη, το σεβασμό, την αγάπη, την υπευθυνότητα, την ευτυχία, τη συνεργασία, την τιμιότητα, την ταπεινότητα, την ανεκτικότητα, την απλότητα, την ενότητα και την ελευθερία.
Οι συναντήσεις έχουν βιωματικό χαρακτήρα και ο αριθμός των συμμετεχόντων θα είναι 20 άτομα. Η συμμετοχή θα είναι δωρεάν.

Με τα προγράμματά μας που αφορούν τη σχολική κοινότητα, επιδιώκουμε παράλληλα την δικτύωση και τη συνεργασία φορέων με συναφή θέματα όπως περιβάλλον και πολιτισμός. Όλα αυτά εκπροσωπούνται από ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, κέντρα πολιτισμού, οργανισμούς περιβάλλοντος και υγείας. Μέσα από αυτές τις συνεργασίες επιτυγχάνεται η ανατροφοδότηση η οποία μπορεί να συμβάλει δυναμικά στην ψυχοκοινωνική ανάπτυξη της κοινότητας.

Δράσεις
Εντός της Σχολικής Κοινότητας: Ομάδα Εκπαιδευτικών, Ομάδα Γονέων, Συμβουλευτική, Αντιμετώπιση και διαχείριση κρίσεων, Τέχνη και Κοινότητα με εκθέσεις έργων μαθητών πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας.
Φορείς: Δικτύωση με ΑΕΙ, το Μουσείο Ακροπόλεως, την Αρχαιολογική Εφορεία Αθηνών, το Μουσείο Σχολικής Ζωής κι εκπαίδευσης, Μουσείο Παιδικής Τέχνης, Πολιτιστικά Κέντρα και εκθεσιακοί χώροι.
Αρχές: Δήμος Αθηναίων, Υπουργείο Παιδείας και θρησκευμάτων, Υπουργείο Υγείας, Περιφέρεια Αττικής.